In een recent interview (in K&L) zegt Jean Bastiaens, de afscheidnemende directeur van het Brugse Bijbelhuis: “De bijbel is geen boek waarvan de betekenis vastligt, veeleer een soort huis om in te wonen waarvan je zelf een thuis moet maken. Zo bekeken ben je als bijbelliefhebber telkens opnieuw een beginneling.” 

Je kunt van het huis slechts een thuis maken als je niet aan de buitenkant blijft staan maar er ook binnengaat. In het Matteüsevangelie leren we Jezus kennen als een Joodse leraar die niet alleen ‘spreekt’ en ‘leert’ maar ook  daad-werkelijk binnen is gegaan in het grote huis dat de Schrift is. 

Wanneer ik koppels verloofden voorbereid op hun huwelijk, zeggen velen dat ze wensen te huwen in de kerk omdat ze zich kunnen vinden in de christelijke waarden. Bijgevolg is dan de vraag wat maakt dat iets een specifiek christelijke waarde is. Want vóór Christus deelden mensen al een geheel aan menselijke waarden, die op geen enkele manier christelijk waren, aangezien Christus nog geen mens was geworden in onze wereld. Sommigen zullen zeggen dat de kerk zich in de loop der eeuwen zekere menselijke waarden heeft eigengemaakt en deze heeft gekerstend, wat wil zeggen dat ze deze is gaan uitleggen met Christus’ leven als vertrekpunt. Nochtans hebben nieuwe waarden hun intrede gedaan met de komst van Christus en dient men te erkennen dat in de loop der eeuwen deze aanvaard en ingeburgerd zijn geraakt in vele samenlevingen en culturen. Christenen, evenals mensen van andere levensbeschouwelijke overtuigingen, delen deze waarden en stellen zich zelfs geen vragen meer over hun oorsprong.

Een van mijn leermeesters, een wijze universiteitsprofessor met veel gezond verstand, heeft me ooit gezegd: “Gewoon goed, is ook goed”. Ik had hem mijn twijfel en mijn bezorgdheid toevertrouwd over een studie die ik onder zijn leiding aan het maken was. ‘Zijn mijn gedachten wel origineel en goed genoeg?’, vroeg ik hem. Ik was er echt niet gerust over. En toen kwam dat verlossende “gewoon goed, is ook goed”. We hebben er met elkaar nooit meer over gepraat. Maar ik herinner me wel dat zijn uitspraak mij op dat moment hielp om rustig te worden en mijn eigendunk te relativeren. Maar evenzeer ontlokte die uitspraak bij mij de reactie dat mijn studie toch wel iets meer mocht zijn dan het gewone. Dat dubbele gevoel van enerzijds ‘ik ben maar die en ik moet daar tevreden mee zijn’ en anderzijds ‘ik kan en wil zeker beter doen’.

Een van mijn leermeesters, een wijze universiteitsprofessor met veel gezond verstand, heeft me ooit gezegd: “Gewoon goed, is ook goed”. Ik had hem mijn twijfel en mijn bezorgdheid toevertrouwd over een studie die ik onder zijn leiding aan het maken was. ‘Zijn mijn gedachten wel origineel en goed genoeg?’, vroeg ik hem. Ik was er echt niet gerust over. En toen kwam dat verlossende “gewoon goed, is ook goed”. We hebben er met elkaar nooit meer over gepraat. Maar ik herinner me heel goed dat zijn uitspraak mij op dat moment hielp om rustig te worden en mijn eigendunk te relativeren. Maar evenzeer ontlokte die uitspraak bij mij de reactie dat mijn studie toch wel iets meer mocht zijn dan het gewone. Dat dubbele gevoel van enerzijds ‘ik ben slechts die en ik moet daar tevreden mee zijn’ en anderzijds ‘ik kan en wil zeker beter doen’.

Zijn wij mensen het zout der aarde? Zijn wij mensen het licht van de wereld? Een mens is ook in onze huidige samenleving ’n eeuwige geliefde van God. Dat is en blijft hij. Hoe kan hij leren leven naar Gods welbehagen? Hoe kan onze apostolische inzet hem ten goede komen? Hoe kunnen we zout en licht zijn in deze samenleving? Een leven leiden naar Gods welbehagen, daar gaat het om in de Kerk en alle gelovigen zijn geroepen om daarvan  ‘n voorbeeld te zijn.

Na de zaligsprekingen volgen twee aansporingen: “Jullie zijn het zout van de aarde” en “Jullie zijn het licht voor de wereld.” De vergelijkingen met het zout en het licht vinden we ook in de evangeliën van Marcus en Lucas. Ze gaan terug op de vroegchristelijke prediking. Waarschijnlijk horen we in deze woorden Jezus zelf aan het woord.

Wat zout en licht betekenen is voor ons nog duidelijk. Een snuifje zout geeft extra smaak aan ons voedsel en we weten dat vlees en vis vroeger gepekeld werden om ze langer te bewaren. Als Jezus zijn leerlingen het zout der aarde noemt, spoort hij hen aan om zijn boodschap te bewaren en met die boodschap smaak te geven aan de gemeenschap. Mensen die geen zin kunnen geven aan hun leven, vertoeven in diepe duisternis. Aan die mensen moeten de leerlingen smaak en licht brengen. Het licht moet duidelijk zichtbaar zijn, zoals een stad op een berg van ver zichtbaar is. Zoals een lamp op een standaard wordt geplaatst om het hele huis te verlichten, zo moet de boodschap over heel de wereld verkondigd worden. Het licht moet ook concreet worden. Jezus zegt: “Zo moet jullie licht schijnen voor de mensen, zodat zij jullie goede daden kunnen zien en eer bewijzen aan jullie Vader in de hemel.”

Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen
Deze passage uit het evangelie van Matteüs die we vandaag lezen is het eerste deel van Jezus' bergpreek. Jezus heeft deze specifieke indeling van de zaligsprekingen niet uitgevonden. Het Oude Testament en de psalmen bevatten allemaal zaligsprekingen. Ze dienen als een middel om mensen te leren wie door God erkend zal worden.
De armen van hart, de zachtmoedigen en de verdrukten zijn geen personen die wij gewoonlijk als gezegend of vrolijk beschouwen, zoals blijkt uit deze lezing, die wij snel opmerken. Dit evangelie is gevuld met onverwachte wendingen, en weinig van wat de wereld zou kunnen definiëren als geluk is te vinden in Jezus' ontwerp voor geluk.
"Gezegend" kan ook tevredenheid, voorspoed of gunst betekenen. Met andere woorden, Jezus beweert dat zij die arm zijn, in rouw leven en vervolgd worden, hemelse gunst zullen ervaren. De mensen die Jezus die dag hoorden, vonden dit nieuws misschien zowel welkom als onverwacht.

Vier opeenvolgende zondagen lezen we uit het vijfde hoofdstuk van het evangelie van Matteüs. Jezus zegt er: “Denk niet dat Ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen. Ik ben niet gekomen om ze af te schaffen, maar om ze tot vervulling te brengen.” Als je de woorden van Jezus wil begrijpen en ernstig nemen, moet je je ook verdiepen in het Eerste Testament. Als lekendominicanen die af en toe een preek bezorgen, wilden we deze uitdaging opnemen en werkten we samen aan deze preek. Het boek Ongehoord, christen zijn volgens de Bergrede van Peter Schmidt was hierbij een welkome gids.

De profeet Sefania leefde in de tweede helft van de zevende eeuw voor Christus. Hij spreekt in Gods naam een vernietigend oordeel uit over de hoogmoedige leiders en rijke handelaars die hun macht misbruiken. Hoe actueel is deze tekst nog steeds in 2023! Hoogmoedige leiders die oorlogen beginnen en blijven voeren in Oekraïne, Syrië, Afrika, …. Rijke handelaars die enkel uit zijn op winst en rendement.